Journalistiek 2.0: journalistiek in stellingen

Journalistiek moet een van de meest bedebatteerde onderwerpen van het moment zijn: op iets meer dan een maand tijd tel ik er minstens vier :

• Historische evoluties in het krantenlandschap, bij Vlaamse Geschiedkundige Kring,
• Debat opleidingen journalistiek @ KH Mechelen,
• De markt is de baas @ VUB / Erasmus Hogeschool
• Journalistiek 2.0 @ HU Brussel

Over "De markt is de baas" zou ik een hele post kunnen maken onder de titel "En de marketeer, hij zweeg" (wat ik dus niet gedaan heb - de post, het de lippen op elkaar klemmen daarentegen wel), maar aangezien ik gisteren bij "Journalistiek 2.0" mee in het panel zat, kon ik er niet echt onderuit (ook al betekent dat, dat je het aanwezige journalisten gilde nog maar eens de kast opjaag :-)

Ik onthou volgende dingen: (voor een evenwichtig verslag zul je dus elders in de blogosfeer terecht moeten)

• Iedereen is het er over heen dat de toekomst multimediaal/crossmediaal zal zijn, maar hoe die toekomst er juist moet gaan uitzien, daar zijn we nog niet uit. Dat maakt het moeilijk om conclusies te trekken naar het profiel van die toekomstige journalist, ook al omdat (eigen observatie) studenten journalistiek 'audiovisueel' en studenten journalistiek 'geschreven media' twee verschillende "markten" lijken te vormen voor de opleidingen.
• de theoretici kijken naar de 'journalist' van de toekomst, de pragmatici naar de 'redactie' van de toekomst. Pragmatici (en laat ik daar Johan Mortelmans toe rekenen) trekken de analogie met een team wielrenners : iedereen moet kunnen fietsen, maar je hebt ook sprinters nodig, werkers, klimmers en af en toe kom je all round talent tegen waar aan je alles kan toevertrouwen : die witte raven zullen een videoreportage maken, vooraf voor de radio iets doorbellen en tussendoor ook nog berichten voor websites en kranten kunnen schrijven.
• het crossmediale VRT project werd in de stellingen als mislukking opgevoerd, wat door Peter Verlinden toch wel stevig genuanceerd werd. En als ik de ervaringen van Peter hoor, dan komt die ervaringen zelfs in grote mate overeen met de 'beste praktijken' in multimediale geïntegreerde redacties. Persoonlijke bedenking : ik denk dat we multimedia nog heel klassiek (silomatig) benaderen en dat echte evoluties hierin ook maar zullen plaatsvinden als een nieuwe generatie instroomt.
• Technologie (bv. videojournalistiek) geeft de journalist meer mogelijkheden dan ooit om zijn verhaal te vertellen. Het bevrijdt grafici, fotografen en cameramensen ook van routine opdrachten, en maakt het hen mogelijk op zoek te gaan naar beelden en infografieken die het verschil maken. Uitdagend voor wie zich in de eerste als 'story teller' ziet, en misschien eerder angstaanjagend voor wie zich in eerste instantie als vakman ('schrijver' ...) ziet. Maar je gaat toch niet in de media om een routinejob te hebben?
• Dat Twitter (of bij uitbreiding Facebook feeds) een nieuwsbron kan zijn, daar kan met enige nuance iedereen zich in vinden. Maar de theoretici houden vast aan het klassieke model "bron-gatekeeper-..." terwijl pragmatici beseffen dat media in de toekomst minder broadcaster en meer onderdeel van het totale netwerk (inbound en outbound) zullen vormen. Zoals Johan Mortelmans het stelt : twitter/facebook zijn niet anders dan het café van vroeger waar de journalist zijn oor te luisteren legde... Praktisch: gebruik die tools om mensen in het netwerk vragen te stellen, feiten te verifiëren waar traditionele bronnen als woordvoeders (ook belangrijk) te kort schieten ... en breng het verhaal als een living story, erken welke feiten 'unverified' zijn, vul die doorheen de tijd aan met verificaties en wees transparant in wie je bronnen waren. Jessica Wit bij het NRC (toch een 'kwaliteitskrant') stelt heel duidelijk dat journalisten in de toekomst misschien minder de klassieke verslaggever zullen zijn en meer gespreksleider. En bij The Guardian spreken ze over "curators".
• Media lijken veel op mekaar, maar dat komt ook omdat media veel naar elkaar kijken. Dat zal om markt- en economische redenen in de toekomst misschien niet houdbaar blijven .... Mogelijk verandert daardoor de structuur van mediabedrijven ingrijpend. Media zullen mogelijk kiezen voor meer outsourcing (niet leuk, maar wel relatief veilig) of voor specialisatie (gedurfd), en de eerste tekenen daarvan zien we al aan de (buitenlandse) horizon. Maar wat die niches of specialisatie zouden kunnen zijn, zeker in onze Vlaamse context, dat is nog heel onduidelijk. En dat legt de lat voor de toekomstige journalist natuurlijk zeer hoog (algemene kennis, specialisatie, je talent als nieuwsjager, multimedia vaardigheden ...) De horizon voor dat soort evoluties, ligt toch ook weer wat verder in de toekomst dan de voorhoede denkt / verwacht.
• "Marketing", als paraplu begrip voor alles wat je doet om dat nieuws zo optimaal mogelijk naar de gebruiker te brengen, wordt in dit soort debatten altijd automatisch de vijand van "kwaliteit". Dat is een punt waarin we mekaar nooit gaan vinden (maar waarin we misschien wel de bandbreedte wat in kunnen beperken :-) . Maar 'kwantiteit' (je bereik) is ook een 'kwaliteit'. Niet alleen voor de economische relevantie van een medium,maar ook voor de maatschappelijke relevantie. Het valt me altijd op hoe het team achter De Standaard van beide dimensies doordrongen is. En we moeten als media makers ook beseffen dat er daarbuiten elke dag nieuwe spelers opdagen, die heel andere spelregels hanteren en als je niet uitkijkt het hele speelveld herdefiniëren. De Amerikaanse Huffington Post vraagt haar redacteurs 2 zo optimaal mogelijke titelvarianten in te geven, die automatisch op een staal van bezoekers uitgetest worden, waarna de winnende variant de definitieve titel wordt. Eén van de vele dingen die deze blog doet in de jacht op lezers. In Nederland maaide nu.nl het gras weg voor de voeten van de traditionele mediaspelers, door radicaal nieuws dat meer gelezen werd, naar boven te schuiven.
• Wat ons bij "nieuwsselectie" en de invloed van social media daarop - de laatste stelling - brengt. Kunnen we daar a.u.b. het verschil maken tussen media voor inzichtzoekers ("kwaliteitsmedia") en media voor wie deel wil uitmaken van het groter geheel ("populaire media"). En voor die laatste groep kan de invloed van sociale media op nieuwsselectie juist een plus zijn. En laten we niet naiëf zijn, er is vandaag al een wisselwerking tussen nieuwsselectie en de lijstjes met "meest gelezen, meest doorgestuurd, meest gedeeld op Facebook ..."

Het debat werd professioneel vastgelegd in audio en video en aan het einde van de sessie werd een door de studenten aangemaakte wiki gepresenteerd, dus met multimedia zit het bij de HU Brussel wel goed. Helemaal fraai zou natuurlijk een backchannel geweest zijn met live twitter feeds en publieksvragen, zoals dat tegenwoordig wat de norm is.

Het volgende is geen kritiek, want de organisatie was perfect en het was ook inhoudelijk een goed debat (en dat krijg je ook alleen maar dankzij een goede voorbereiding), maar wat ik echt mis, is een update van journalistiek2punt0.be . (Update zaterdag 19/12: nog steeds "brochureware").

Hoe zou zoiets er kunnen uitzien :

• Herneem even de gepresenteerde stellingen, met een korte transcriptie van wat er gezegd is, misschien ?
• Een poll en wat commentaren om het debat voort te zetten ?
• Al een klein stukje video met de belofte om meer te brengen ?
• Zijn er tijdens pauze en receptie (overigens heel gezellig) voxpops opgenomen (Eén van de basiswetten in media : mensen zien graag mensen)?
• Brengen we links en verwijzingen online naar de mensen en media die tijdens de debatten ter sprake kwamen ?

Laten jullie hier geen kansen liggen om een modern multimediaal journalistiek product af te leveren, dat nog lang kan leven als een constante promotie, update en eventuele correctie van traditionele journalistieke producten (een verslag, een reportage ...) . En vermarkt het dan ook zelf : post links en rechts op facebook en persoonlijke blogs wat berichten om verkeer te genereren, Google en Facebook doen de rest. Onthou dat steeds meer journalisten de - sorry - 'vermarkting' van hun stukken voor eigen rekening nemen - en dat is een goede zaak-, en daar het internet voor inzetten ( de journalist als "merk") Wat ervaring hiermee opdoen is alleen maar een plus voor je cv.

Veel werk? Als iemand met mijn agenda, die ook nog eens op donderdagavond en vrijdag doorheen de Brusselse sneeuw mocht ploegen, al een bericht kan posten, dan moet de collectieve intelligentie van een honderdtal studenten tot veel in staat zijn.

Even in de marge : het was leuk om Kristof Hoefkens terug te zien, het was leuk met een heleboel nieuwe mensen kennis te maken, maar daarover later meer.